In het nationale oorlogsarchief zitten de dossiers van ongeveer 425.000 overleden personen die verdacht werden van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. De namen zijn te vinden in de namenindex, die vanaf nu beperkt gepubliceerd zijn op de website van Oorlog voor de Rechter. De bijbehorende papieren dossiers kunnen mensen met een onderzoeksbelang nu ook zelf reserveren en op afspraak komen bekijken in de studiezaal van het Nationaal Archief. De site is donderdag al 176.000 keer bezocht. In totaal zochten sitebezoekers er meer dan 900.000 keer op een naam. Bijna 325.000 keer klikten ze vervolgens door op de naam van een verdachte voor meer informatie.
Na de Tweede Wereldoorlog werden ongeveer 425.000 personen verdacht van samenwerking met de Duitse bezetter (collaboratie), zoals NSB-lidmaatschap, verraad, of het in dienst gaan bij het Duitse leger. Zij werden strafrechtelijk onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. Niet iedereen werd veroordeeld. De dossiers van de onderzochte personen zitten in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging.
Om het CABR voor iedereen toegankelijk te maken is een paar jaar geleden het project Oorlog voor de Rechter gestart. Dit project is een samenwerkingsverband tussen WO2Net, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, het Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis en cultuur en het Nationaal Archief.
Het doel van dit project is om het hele CABR te digitaliseren, volledig doorzoekbaar te maken, van uitleg te voorzien en online te plaatsen. In dit kader is het Nationaal Archief in september 2023 gestart met het scannen van het CABR. De eerste CABR-dossiers zouden vanaf januari 2025 online beschikbaar komen. Vanwege de officiële waarschuwing die de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) eind 2024 heeft uitgegeven, is echter besloten het online beschikbaar stellen van de CABR-dossiers voorlopig uit te stellen. Ook blijft het CABR tot 1 januari 2026 beperkt openbaar. In de praktijk betekent dit dat u onder voorwaarden dossiers kunt reserveren uit het archief en dat u geen foto's of scans van de dossiers mag maken.
Het is daarnaast vanaf nu mogelijk om op de website van Oorlog voor de Rechter in de index op naam te zoeken naar verdachten van collaboratie. Het gaat dan alleen om verdachten die inmiddels zijn overleden. Namen van verdachten die mogelijk nog leven, zijn vanwege privacywetgeving niet te vinden. Op basis van deze naam kunt u een papieren dossier aanvragen.
Als u een persoon vindt in de namenindex op de website van Oorlog voor de Rechter, dan wordt u verwezen naar de inventarisnummers van de CABR-dossiers die over die persoon gaan. U kunt de dossiers reserveren via de website van het Nationaal Archief. Als u een dossier reserveert, maakt u tegelijkertijd een afspraak om het papieren dossier te komen inzien in de studiezaal van het Nationaal Archief in Den Haag. Zonder afspraak is inzage niet mogelijk.
We zijn op dit moment nog druk bezig met het scannen van de dossiers uit het CABR. Het zal naar verwachting tot 2027 duren voor het hele CABR gescand is. De dossiers die aan de beurt zijn om gescand te worden, zijn tijdens de digitaliseringsperiode niet in te zien in de studiezaal van het Nationaal Archief. Wilt u controleren of een CABR-dossier beschikbaar is voor inzage? Bekijk dan onze website.
Naast het CABR bewaart het Nationaal Archief ook andere archieven met informatie over personen die verdacht werden van collaboratie. Om u gericht door te verwijzen naar deze archieven, hebben wij de ‘Wegwijzer naar onze oorlogsarchieven’ ontwikkeld. Deze wegwijzer leidt u via een vragenlijst naar archieven, die mogelijk relevante informatie bevatten voor uw onderzoek.
Meer weten?
Er zijn verschillende pagina’s waar u meer informatie vindt over het CABR en de manier waarop u hierin kunt zoeken. Bekijk in ieder geval:
• de themapagina Zoeken naar verdachten van collaboratie
• de zoekhulp Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging
• de Veelgestelde vragen
• de website Oorlog voor de Rechter
