Onderzoek Hogeschool Rotterdam laat zien dat inwoners zich steeds vaker gedragen als consument, en steeds minder als actieve burger.
Digitale technologie maakt het leven makkelijker – van eten bestellen met één druk op de knop tot het huren van een vakantiewoning, of het reserveren van deelvervoer via een app. Maar die gemakken hebben een prijs. De opmars van digitale diensten verandert hoe inwoners zich gedragen in een stad. Inwoners bewegen zich steeds vaker als consument, en steeds minder als actieve burger.
Volgens nieuw onderzoek van Hogeschool Rotterdam onder leiding van lector Paul Rutten, vormt dat een stille, maar fundamentele bedreiging voor de kwaliteit van leven in steden als Rotterdam.
Het onderzoek ‘Digital Society and the Quality of Urban Space’ laat zien dat digitale platforms – vaak in handen van grote techbedrijven – stedelingen vooral behandelen als consument, niet als burger. Een betrokken burger voelt zich eigenaar van zijn stad, denkt mee over beleid, zet zich in voor zijn buurt en draagt bij aan het gemeenschappelijk belang.
Een consument daarentegen zoekt vooral gemak, snelheid en persoonlijke service. Door digitalisering – denk aan maaltijdbezorging, mobiliteitsapps of woningverhuur – worden stedelingen voortdurend aangesproken als individuele gebruikers, niet als medebouwers van de stad.
Het gevolg is minder sociale samenhang, meer anonieme ontmoetingen, een verzwakte democratische cultuur en groeiende ongelijkheid. De stad verandert in een ‘optelsom van diensten’, waarbij bewoners steeds meer naast elkaar leven, in plaats van met elkaar. “De stad is meer dan een marktplaats,” zegt lector en onderzoeker Paul Rutten. “Het is een gemeenschap. Met elkaar maak je een leefbare stad.’
De onderzoekers pleiten voor een fundamentele koerswijziging. Het is nodig technologie te toetsen op de bijdrage aan kwaliteit van leven en brede welvaart – niet alleen op economische of technische efficiëntie. Dat betekent: digitale diensten reguleren, publieke alternatieven ontwikkelen en sociale initiatieven ondersteunen. "Het is belangrijk dat digitalisering altijd bijdraagt aan een betere stad. En dat zou ook een van de belangrijkste drijfveren voor techbedrijven moeten zijn", aldus Rutten.
Volgens het onderzoek zijn er drie voorwaarden voor een leefbare digitale toekomst:
- Stedelijke rechtvaardigheid – Technologie moet kansen vergroten, niet ongelijkheid versterken;
- Duurzaamheid – Digitale diensten moeten de ecologische voetafdruk van de stad verkleinen
- Sociale verbinding – Innovatie moet bijdragen aan ontmoeting en inclusie.
Het onderzoek ‘Digital Society and the Quality of Urban Space’ is uitgevoerd door Hogeschool Rotterdam in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam (lectoraat Civic Interaction Design) en is door Paul Rutten gepresenteerd tijdens de 3e editie van De dag van de Toekomstmakers: Smart & Social Fest van Hogeschool Rotterdam, een kennisevent over een slimme en sociale toekomst.
