Rotterdam heeft er een nieuw icoon bij: Milieupark + De HER, een krachtig voorbeeld van duurzaam en slim bouwen. In plaats van alles nieuw te maken, is hier namelijk gebruikgemaakt van een zogenaamd ‘donorgebouw’.
Projectleider Rick Knufman (gemeente Rotterdam): “Er hangt hier een bijzondere sfeer omdat alles is hergebruikt. Het leeft.” Reden genoeg voor Rotterdammers om Milieupark + De HER te bekronen met de Publieksprijs van de Rotterdam Architectuurprijs 2025. Maar hoe bouw je eigenlijk met hergebruikte (bouw)materialen? En wat komt daar allemaal bij kijken?
Milieupark + De HER is een bijzonder bouwproject. Een combinatie van milieupark en circulair centrum die respectievelijk voor 95 en 85 producent zijn gemaakt uit hergebruikte materialen. Voor De HER werd een voormalig laboratorium uit Delft gebruikt als basis. Dat gebouw is zorgvuldig uit elkaar gehaald en opnieuw opgebouwd op deze plek in Rotterdam. Rick noemt het “nieuwbouw met geoogste materialen” – en dat is een primeur in Rotterdam.
“Via een aantal workshops kwamen we uit bij bouwbedrijf BAM. Zij stelden het gebouw in Delft voor,” zegt Rick. “De architect is toen gaan kijken of het goed te demonteren was en of de onderdelen pasten bij zijn ontwerp.” Het bleek een perfecte match.
Voor het eerst werd in Rotterdam gebouwd met zoveel circulaire wensen. “Het begint allemaal bij de schets van de architect. In zijn schets laat hij zien welke materialen er nodig zijn. Een duurzaamheidsadviseur kijkt dan mee en bespreekt met de aannemer hoe elk onderdeel duurzaam ingekocht kan worden.” Zo begon het team stap voor stap met ‘schatzoeken’.
Sommige onderdelen kwamen uit gesloopte gebouwen. Andere waren restmaterialen uit opslagloodsen. “Deze materialen hadden geen bestemming en zouden anders worden weggegooid,’ vertelt Rick. “Wij hebben ze een nieuw leven gegeven. Elk onderdeel heeft een eigen verhaal en leeft voort.”
Deze manier van bouwen vraagt om een andere aanpak dan een nieuwbouwproject. “Wij waren materialen aan het zoeken terwijl het ontwerp nog niet af was. Bij een ‘gewoon’ bouwproces teken je eerst alles helemaal uit en maak je een contract. Vervolgens gaat de aannemer aan de slag met het zoeken naar materialen. Bij ons ging het andersom.”
Deze manier van werken brengt uitdagingen met zich mee. Omdat je materiaal gaat inkopen terwijl er alleen nog een schets is, kunnen deze materialen niet meteen gebruikt worden. Ze moeten ergens opgeslagen worden en dit vereist ruimte. Ook worden ze gekocht voor er een definitief plan is, de kosten zijn hierdoor in het begin vaak hoger dan bij een ‘normaal’ project.
Ook zijn er nieuwe rollen nodig, zoals de eerdergenoemde duurzaamheidsadviseur. Er waren ook twee materialenscouts: één namens de gemeente en één namens de aannemer. Zij gingen op pad om materialen te vinden, maakten foto’s en stelden rapporten op. Samen met het team werd bepaald of de onderdelen bruikbaar waren. Rick: “Echt alles in het bouwproces gaat anders. Je moet het leuk vinden om in het onbekende te duiken. Je hebt lef en doorzettingsvermogen nodig.”
Bij circulair bouwen weet je niet altijd hoe het eindresultaat eruitziet. Rick legt uit: “Je begint aan iets zonder dat je alles van tevoren kunt plannen. Veel hangt af van wat je onderweg tegenkomt. Je hebt dus een flexibele houding nodig.” Soms kun je kritisch zijn op het uiterlijk van een materiaal, bijvoorbeeld bij straatstenen. Die zijn er genoeg. Maar een brug van 16 meter? Die vind je niet zomaar. Uiteindelijk vond het team een brug van 13 meter. “We hebben toen de grens van het milieupark moeten opschuiven om die brug wel te laten passen.” Niet de meest makkelijke manier, maar wel de meest duurzame.
Het succes van dit project komt vooral door de goede samenwerking tussen de gemeente, aannemers en externe adviseurs. “We hadden vanaf het begin goed contact over de gezamenlijke duurzame ambities,” zegt Rick. “We deelden ons netwerk, dachten samen na over de planning en kosten. We hebben het als team voor elkaar gekregen. Met één of twee mensen red je dit niet.”
Alles over de bouw van Milieupark + De HER is te vinden op www.her-bouwen.nl. Hier zie je waar alle materialen vandaan komen en hoe het proces is verlopen. Ook is er een digitaal boek vol informatie. Zo hoopt het team anderen te inspireren om ook circulair te bouwen. “We hopen hiermee de circulaire omslag binnen Nederland te stimuleren.”
