Op 12 december hebben Erfgoedhuis Zuid-Holland en Climate Adaptation Services (CAS) unieke klimaatrisicokaarten uitgebracht. De kaarten maken voor het eerst inzichtelijk hoe kwetsbaar erfgoed in Zuid-Holland is voor klimaatverandering: ze tonen wat de risico's zijn, waar deze het grootst zijn en wat we met de data kunnen. Hiermee wordt een eerste stap gezet om erfgoed beter te borgen in klimaatopgaven.
Niet iedereen staat dagelijks stil bij klimaatverandering, al helemaal niet bij de risico's die hierdoor ontstaan voor erfgoed. Het gevolg: verschillende typen erfgoed werden tot voor kort nog onvoldoende meegewogen in de bestaande klimaatopgaven. Samen met experts en belanghebbenden is daarom in 2024 gewerkt aan de beantwoording van vragen als: welke klimaatrisico's spelen er in de provincie? Wat zijn de gevolgen voor de verschillende typen erfgoed en waar is de kwetsbaarheid het grootst?
Vervolgens zijn data voor ondergronds (archeologie), gebouwd, groen- en immaterieel erfgoed verzameld en verbonden aan een risico van geen tot zeer hoog (zes klassen). Hierdoor is in één oogopslag op de kaarten zichtbaar waar de grootste risico's – droogte, hitte, wateroverlast en overstroming – voor erfgoed binnen de provincie worden verwacht, op basis van de huidige beschikbare data,
De resultaten van de scan zijn gevisualiseerd in bollenschema's, en online kaartverhaal en kaartviewers met de klimaatrisico’s voor verschillende erfgoedtypen: gebouwde monumenten, collecties, archeologie, groen en immaterieel erfgoed. In de bijsluiter staat uitgelegd hoe de klimaatrisicoscan gebruikt kan worden en vind je toelichtingen op de risico's die nu zichtbaar zijn en welke nog worden verwacht. Het is hierdoor een eerste stap om de beschikbare kennis samen te brengen en het gesprek verder te voeren.
De kaarten hebben een signalerende functie en helpen hierdoor bij bewustwording. Ook maken ze duidelijk waar kennis en data ontbreken en waar mogelijkheden voor toekomstig onderzoek liggen. Hoe krijgen we bijvoorbeeld de risico’s voor immaterieel erfgoed in beeld? En voor grotendeels onzichtbaar erfgoed, zoals archeologie? De kaarten zijn hiermee een waardevol instrument om het gesprek te kunnen openen en kunnen als basis dienen voor het opstellen van gemeentelijke klimaatstresstesten en calamiteitenplannen.
De klimaatrisicokaarten zijn een belangrijke aanzet. Er zijn meer onderzoeken en klimaatdata nodig om de exacte risico's, handelingsperspectieven en maatregelen op lokaal en gemeentelijk niveau te kunnen ontwikkelen. Het netwerk dat tijdens het project is gevormd kan hiermee belangrijke stappen in zetten. Er liggen bijvoorbeeld kansen voor monitoring en het combineren van lokale kennis om de betrouwbaar- en accuraatheid van de klimaatrisicokaarten te vergroten. Vervolgens kunnen we ook naar de belangrijke kansen voor erfgoed kijken, zoals de inzet van erfgoed als kennisbron bij klimaatadapatie.
Het Zuid-Hollandse erfgoed is zeer divers. Denk hierbij aan molens, verdedigingslinies, landgoederen, kastelen en stadsparken, museale collecties, het rijke archeologische bodemarchief, maar ook de vele verhalen, gebruiken en tradities (immaterieel erfgoed) die hieraan zijn verbonden. Als gevolg van klimaatverandering krijgt Nederland te maken met warmer weer, droogte, wateroverlast, verzilting en zeespiegelstijging. De provincie Zuid-Holland kent daarnaast veel dichtbevolkte steden, wordt omringd door water en ligt grotendeels onder zeeniveau. Dit alles zorgt ervoor dat het cultureel erfgoed onder druk staat.
Toenemende weersextremen en klimaatgerelateerde ingrepen in de fysieke leefomgeving kunnen voor een versnelde aantasting van erfgoed zorgen. De gevolgen van klimaatverandering worden ook steeds zichtbaarder.
Zie voor meer informatie: Erfgoedhuis Zuid-Holland
Foto: Villa Jamin in Rotterdam
