Nederland staat aan de vooravond van een ingrijpende demografische verandering: het aantal 85-plussers zal tot 2060 bijna verviervoudigen. Deze ‘dubbele vergrijzing’ — een groeiende groep ouderen én een stijgende gemiddelde leeftijd — heeft grote gevolgen voor zowel de woningmarkt als het zorgsysteem. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) waarschuwt in de toekomstverkenning WLO 2025 dat deze ontwikkeling onvermijdelijk is en om onmiddellijke beleidsmatige aandacht vraagt.
In het scenario met hoge bevolkingsgroei, dat het meest aansluit bij de huidige trend, stijgt het aantal 85-plussers van 400.000 in 2021 naar 1,4 miljoen in 2060. Ook bij een lagere bevolkingsgroei blijft het aantal oplopen tot minstens 1,1 miljoen. Deze toename gaat gepaard met een grotere vraag naar zorg, aangepaste huisvesting en mobiliteitsvoorzieningen. Tegelijkertijd groeit het aantal eenpersoonshuishoudens sterk, tot ruim vijf miljoen in 2060, waarvan een groot deel uit ouderen zal bestaan.
Voor gemeenten en beleidsmakers betekent dit een dubbele opgave: enerzijds moet het woningaanbod worden aangepast aan de fysieke en sociale behoeften van ouderen, anderzijds moeten zorgvoorzieningen bereikbaar en schaalbaar blijven. Levensloopbestendige woningen, gemeenschappelijke woonvormen en nieuwe tussenvormen tussen zelfstandig wonen en verpleeghuiszorg zijn onmisbaar. De huidige woningvoorraad sluit daar nog onvoldoende op aan. Bovendien vormt de financiering van collectieve voorzieningen, zoals gemeenschappelijke ruimtes, een knelpunt in de realisatie van dergelijke woonvormen.
Ook de arbeidsmarkt komt onder druk te staan. Hoewel de totale beroepsbevolking tot 2040 mogelijk nog licht groeit, neemt het aandeel werkenden ten opzichte van het aantal ouderen structureel af. De zorgsector, die nu al kampt met personeelstekorten, zal extra zwaar belast worden. Zelfs met technologische ondersteuning en mantelzorg blijft de behoefte aan gekwalificeerd personeel groot. Volgens het rapport moet Nederland zich voorbereiden op een situatie waarin een steeds groter deel van de welvaartsgroei nodig is om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden.
De vergrijzing eindigt bovendien niet na 2040, zoals soms wordt aangenomen. Ook na het wegvallen van de babyboomgeneratie blijft het aandeel 85-plussers hoog. Daarmee blijft de vraag naar aangepaste woningen en langdurige zorg ook op de lange termijn bestaan. Vooruitkijken is essentieel: zonder tijdige aanpassing dreigt een structurele overbelasting van zowel het zorgsysteem als de woningmarkt. De dubbele vergrijzing is daarmee niet alleen een zorgvraagstuk, maar ook een ruimtelijke, sociale én economische opgave voor Nederland.