Uit onderzoek van de Rijksoverheid blijkt dat ongeveer 9% van de mantelzorgers zich overbelast voelt en dat zij vaker kans lopen op burn-outklachten. Het SCP (Sociaal en Cultureel Planbureau) constateerde al in 2020 dat de ervaren belasting onder mantelzorgers niet afnam, ondanks de toenemende aandacht voor hun situatie. In Nederland zorgen miljoenen mensen voor een naaste. Vaak gaat het om een zieke partner, ouder of kind die zonder deze hulp niet zelfstandig thuis kan blijven wonen. De zorg die mantelzorgers geven is van grote waarde, maar brengt ook risico’s met zich mee. Veel mantelzorgers ervaren zware druk, zeker als ze de zorg combineren met werk en een eigen gezin. We spraken met Maria (52) uit Rotterdam, die al vijf jaar voor haar moeder zorgt en openhartig vertelt over de impact die dat op haar leven heeft.
Hoe is uw mantelzorgtraject begonnen?
"Vijf jaar geleden kreeg mijn moeder de diagnose dementie. In het begin wist niemand precies wat dat voor ons zou betekenen, maar het werd al snel duidelijk dat ze steeds meer hulp nodig had. Mijn moeder was altijd een zelfstandige vrouw, iemand die haar eigen zaken regelde en veel sociale contacten had. Dat veranderde geleidelijk. Eerst was het vooral ondersteuning bij boodschappen of het bijhouden van haar agenda, maar naarmate haar geheugen verslechterde, werden die taken zwaarder. Ik merkte dat ze in de war raakte als ze alleen was en dat simpele dingen, zoals koken of medicijnen innemen, steeds vaker misgingen. Als enige dochter voelde het vanzelfsprekend om die zorg op me te nemen, ook omdat ze zo graag thuis wilde blijven wonen. In het begin ging dat nog wel, maar naarmate de jaren vorderden, werd de zorg bijna als vanzelf een fulltime verantwoordelijkheid."
Wat is uw dagelijkse routine?
"Mijn dagen zijn behoorlijk gevuld. Ik werk parttime op een administratiekantoor, dus mijn werkdag begint vroeg. Na mijn werk ga ik vrijwel altijd meteen door naar mijn moeder. Daar help ik haar met het avondeten, zorg ik dat ze haar medicijnen inneemt en kijk ik of er post is die ze niet begrijpt. Daarna help ik haar soms met douchen of ga ik samen met haar een stukje wandelen, al gebeurt dat steeds minder omdat ze snel moe is. In het weekend besteed ik nog meer tijd aan haar. Dan doe ik haar boodschappen, maak het huis schoon en regel alles wat is blijven liggen. Het is niet zo dat ik er bewust bij stilsta, maar eigenlijk is mijn eigen agenda helemaal afgestemd op haar behoeften. Er is weinig ruimte voor spontane dingen of voor mezelf."
Wanneer merkte u dat de zorg te zwaar werd?
"Ik denk dat ik het lange tijd heb weggedrukt. In het begin wil je gewoon alles goed regelen en ben je blij dat je iemand kan helpen die je lief is. Maar na een paar jaar begon ik signalen te krijgen die ik niet kon negeren. Ik was steeds moe, had last van mijn rug en schouders en sliep slecht. Mijn hoofd stond nooit stil. Als ik thuis was, vroeg ik me af of mijn moeder haar medicijnen wel had genomen of dat ze misschien was gevallen. Op mijn werk merkte ik dat ik me slechter kon concentreren en sneller geïrriteerd was. Het omslagpunt kwam toen ik op een normale werkdag plotseling in tranen uitbarstte, gewoon achter mijn bureau. Mijn collega’s schrokken en ikzelf eigenlijk ook. Toen besefte ik dat het zo niet langer kon."
Heeft u toen hulp gezocht?
"Ja, dat was echt een drempel. Het voelde in het begin als falen, alsof ik mijn moeder in de steek liet. Toch ben ik naar het Wmo-loket van de gemeente gestapt. Daar kreeg ik contact met een mantelzorgconsulent. Die gesprekken waren voor mij een eyeopener. Het was de eerste keer dat iemand tegen me zei dat ik ook recht heb op rust en dat je geen slechte dochter bent als je grenzen stelt. Dat besef kwam hard binnen, maar het gaf me ook lucht. Samen zijn we gaan kijken welke hulp er mogelijk was en welke taken ik kon overdragen. Alleen al het feit dat iemand me serieus nam en luisterde zonder oordeel, gaf me kracht om verder te gaan."
Welke ondersteuning heeft u ontvangen?
"De gemeente heeft uiteindelijk respijtzorg geregeld. Dat betekent dat er nu één middag per week een vrijwilliger bij mijn moeder langsgaat, zodat ik die uren voor mezelf heb. In het begin voelde dat heel onnatuurlijk, maar nu zie ik hoe belangrijk die momenten zijn. Daarnaast heb ik geleerd om familie en vrienden meer te betrekken. Ik dacht altijd dat ik alles zelf moest doen, maar nu vraag ik af en toe of iemand mee kan naar een afspraak of een boodschap wil doen. Dat lijkt klein, maar voor mij maakt het een wereld van verschil."
Hoe gaat het nu met u?
"Het is nog steeds zwaar, daar ben ik eerlijk over. Mijn moeder gaat achteruit en dat is emotioneel moeilijk te verdragen. Maar ik ben wel bewuster bezig met mijn eigen grenzen. Ik probeer die vrije momenten ook echt voor mezelf te gebruiken, al is het maar een wandeling maken of rustig een boek lezen. Het helpt dat ik nu weet dat ik niet de enige ben die hiermee worstelt. Dat geeft troost en perspectief."
Wat zou u andere mantelzorgers willen meegeven?
"Praat erover. Wacht niet tot je uitgeput bent, maar trek op tijd aan de bel. Er zijn zoveel mogelijkheden voor ondersteuning, maar je moet ze wel durven vragen. En besef dat je geen slechte zoon of dochter bent als je hulp inschakelt. Je kunt pas goed voor een ander zorgen als je ook voor jezelf zorgt. Dat is geen egoïsme, dat is noodzaak."
Op websites zoals mantelzorg.nl zijn verschillende tips en ondersteuningsmogelijkheden te vinden om overbelasting te voorkomen.
