Rémon de Man, voorzitter van de stichting Cultureel Erfgoed Koude Oorlog, spreekt met passie over het verleden én de toekomst van civiele bescherming in Nederland. Zijn betrokkenheid bij het erfgoed van de oorspronkelijke Bescherming Bevolking (BB), een organisatie die in 1952 werd opgericht om burgers te beschermen tegen oorlog en rampen, geeft hem een unieke kijk op de plannen voor een moderne BB 2.0 in Rotterdam. “De lessen van toen zijn actueler dan ooit,” zegt hij.
Volgens De Man begon de BB met een sterk besef van urgentie. “Na de oorlog was er veel angst. Men wilde voorbereid zijn. Het initiatief was goed, maar de middelen lieten te wensen over. Ze kregen afdankertjes van Defensie, zelfs kooktoestellen waarvan bekend was dat ze konden ontploffen,” vertelt hij. Ook in de onderlinge samenwerking schortte het: “De BB zou het commando krijgen over civiele diensten, zoals de brandweer, maar die namen hen niet serieus. De brandweer had modern materieel; de BB liep daarentegen nog met emmers en handpompen.”
Voor De Man staat vast dat een nieuwe BB 2.0 anders moet worden opgebouwd. “De structuur van nu mist een directe verbinding met de burger. In coronatijd bleek hoe slecht we voorbereid waren op gedragsbeïnvloeding en logistiek. Er werd gehamsterd, er waren geen mondkapjes, er was geen gecoördineerde aanpak. België had miljoenen mondkapjes op voorraad via hun civiele verdediging. Wij hadden chaos.”
Een moderne BB zou volgens hem vooral een brug moeten slaan tussen overheid en burger. “Je hebt organisaties zoals de GGD en de brandweer al, maar wie helpt de burger zélf met praktische kennis? Wie geeft advies als het luchtalarm afgaat of het internet uitvalt? De overheid communiceert daar nauwelijks over. De laatste serieuze campagne was toen het oude luchtalarm werd vervangen, in de jaren negentig. Daarna is het stil geworden.”
Voor Rotterdam, een stad met vitale infrastructuur en een haven van wereldformaat, ziet De Man een belangrijke rol voor een lokale BB 2.0. “Als de stroom uitvalt of er is een cyberaanval, dan valt de hele samenleving stil. Je moet mensen dan op straat hebben die het verkeer regelen, die burgers adviseren, die kunnen uitleggen wat de alternatieven zijn.”
Een analoge rampenzender is daarin cruciaal, benadrukt hij. “Radio Rijnmond als rampenzender moet je absoluut behouden. Digitale netwerken kunnen uitvallen, maar een transistorradio op batterijen werkt altijd. In Spanje en Portugal zagen we recent nog hoe kwetsbaar alles is als de stroom uitvalt – zelfs de watervoorziening ligt dan stil. Dan wil je terug kunnen vallen op analoge systemen.”
Een ander kernpunt van zijn visie is de betrokkenheid van burgers bij de BB 2.0. “Geef jongeren een vorm van maatschappelijke dienstplicht. Niet per se militair, maar wel praktisch. Laat ze een jaar lang kennis opdoen bij een ziekenhuis, leer ze EHBO, laat ze oefenen met noodsituaties. Dan bouw je een generatie die voorbereid is, die kan helpen.”
De Man wijst ook op de waarde van zogenoemde 'preppers' – mensen die zich intensief voorbereiden op rampscenario’s. “Die zijn jarenlang als wappies weggezet, maar beschikken over waardevolle kennis. Die moeten we niet uitsluiten, maar juist actief betrekken bij een nieuwe BB. Zij weten hoe je zelfredzaam blijft.”
Een eerste stap richting een BB 2.0 zou volgens hem een duidelijke publiekscampagne zijn, gericht op bewustwording. “Korte, duidelijke boodschappen. Wat doe je bij stroomuitval? Waar haal je informatie vandaan? Hoe werkt een noodradio? En laat het gezicht van de burgemeester daarin zien, zodat mensen weten wie de regie heeft.”
Tot slot pleit De Man voor een maatschappelijke herwaardering van voorbereiding. “Wat mij betreft geef je mensen geen fles wijn cadeau op hun verjaardag, maar een klein noodpakket. Een radio, wat kaarsen, een paar flessen water. Zo help je niet alleen die persoon, maar ook jezelf. Want áls er echt iets gebeurt, staan ze niet allemaal meteen bij jou op de stoep omdat jij toevallig specialist bent op dat gebied.”
Zijn boodschap aan beleidsmakers is helder: “Organiseer de civiele bescherming opnieuw, maar doe het met mensen die weten wat er nodig is. Laat het van onderop ontstaan, met steun van bovenaf. Een BB 2.0 moet niet alleen voor het volk zijn, maar ook dóór het volk.”
Foto: Rémon de Man, tijdens de tocht langs de koude oorlog-bunkers in Rotterdam met de burgemeester, op uitnodiging van JOU (Fotograaf: Gemma Troiano)
