Binnenkort gaat Nederland naar de stembus, en de peilingen en campagnecijfers zijn inmiddels moeilijk te missen. Maar hoeveel vertrouwen hebben Nederlanders in al die data rond de verkiezingen? Volgens onderzoek van Qlik kijkt het publiek daar kritisch naar: ruim één op de drie Nederlanders (35%) zegt de uitkomsten van peilingen niet te vertrouwen.
Hoewel verkiezingen steeds meer draaien om cijfers en statistieken, weten veel Nederlanders niet precies waar die data vandaan komt. Eén op de vijf (21%) begrijpt niet hoe cijfers en statistieken in het nieuws tot stand komen, en 15 procent van de Nederlanders weet niet waar ze betrouwbare verkiezingsinformatie kunnen vinden.
Het gevolg: gevoel weegt zwaarder dan data in het stemhokje. Meer dan de helft van de Nederlanders (56%) laat zich bij het stemmen leiden door gevoel in plaats van cijfers, analyses en data. Dat geldt vooral voor 55-plussers (60%) en 35–54-jarigen (56%). Jongeren (18–34 jaar) baseren hun stem iets vaker op feiten, maar ook daar stemt 43 procent vooral met het hart.
Online tools winnen terrein in het stemhokje
Wie niet kiest op gevoel, laat zich helpen door online tools. Ruim een kwart van de Nederlanders (28%) laat zich bij het stemmen leiden door een stemwijzer. Vooral jongeren van 18–34 jaar (52%) maken er gebruik van, tegenover 28 procent van de 35–54-jarigen en 19 procent van de 55-plussers. Ook sociale media spelen een rol, al blijven partijcampagnes voor de meeste kiezers belangrijker. Voor één op de tien (11%) hebben sociale media meer invloed op het stemgedrag dan partijcampagnes. Wederom is deze invloed groter onder jongeren (22%), vergeleken met 10 procent van de 35–54-jarigen en 8 procent van de 55-plussers.
Technologie wekt wantrouwen
De groeiende rol van technologie in verkiezingstijd roept ook vragen op. Meer dan de helft van de Nederlanders (52%) vermoedt dat politieke partijen kunstmatige intelligentie (AI) inzetten om kiezers te beïnvloeden, terwijl slechts een minderheid (13%) dat uitsluit. Jongeren zijn daarbij minder wantrouwend: 22 procent gelooft niet dat AI op deze manier wordt ingezet.
Dat wantrouwen laat zien dat technologie niet alleen kansen biedt om kiezers te bereiken, maar ook het vertrouwen in politieke informatie onder druk zet. Veel Nederlanders vinden dan ook dat partijen en overheid open moeten zijn over hun gebruik van data en technologie. Driekwart van de Nederlanders (76%) vindt dat politieke partijen eerlijk moeten zijn over hoe zij AI en data inzetten in hun campagnes. Daarnaast vindt 80 procent dat de overheid moet toezien op een eerlijk gebruik van data bij verkiezingen.
Volgens Danny van der Wal, Regional Director Benelux bij Qlik, laten de resultaten zien dat technologie en data een steeds grotere rol spelen in onze democratie, maar dat transparantie en vertrouwen onmisbaar blijven om kiezers goed te informeren: “Onze wereld draait steeds meer om data en analyses. Daarom is het belangrijk dat mensen begrijpen waar cijfers vandaan komen en hoe deze worden gebruikt. Wanneer data verkeerd wordt begrepen, neemt de kans op misinformatie toe. Zeker voor iets belangrijks als verkiezingen is het dus noodzakelijk dat cijfers begrijpelijk, transparant en betrouwbaar zijn, zodat kiezers weloverwogen beslissingen kunnen nemen.”
