Tijdens de komende Dutch Design Week in Eindhoven (14 - 28 oktober 2025) was er iets bijzonders te zien: een 3D-geprint bankje. En niet zomaar van wol, maar van de vacht van Rotterdamse schapen. Ontwerper Christien Meindertsma ontwikkelde samen met Tools for Technology (TFT) de Wobot, de eerste robot die 3D kan printen met wol. Rotterdam Circulair ondersteunde deze innovatie. “Dit biedt grote kansen voor de circulaire maakindustrie in de stad.”
Vijfduizend kilo wol: zoveel brengen de 2.500 schapen die in Rotterdam grazen jaarlijks op. Tot voor kort werd die wol gezien als afval en dus verbrand. Eeuwig zonde, vond Carolien van Eykelen, projectleider organische stromen bij de gemeente Rotterdam. “Als gemeente streven we ernaar om álle organische stromen in de stad te behouden en te gebruiken. Dus ook de wol van de schapen.” Ze stond samen met ontwerper Christien Meindertsma aan de basis van het project De Zachte Stad, dat bestond uit een onderzoek en een reizende tentoonstelling rond Rotterdamse wol. Carolien: “De Zachte Stad heeft bijgedragen aan een collectieve verontwaardiging over het afdanken van wol.”
Met Nederlandse wol is niets mis
Als onderdeel van De Zachte Stad deed Christien Meindertsma onderzoek naar de kwaliteit van de Rotterdamse wol. “Vóór het onderzoek heerste in de Nederlandse meubel- en textielindustrie het idee dat Nederlandse wol niet goed genoeg was”, vertelt Carolien. “Maar Christiens onderzoek bewees het tegendeel: de wol spint en weeft goed en is dus prima geschikt voor bijvoorbeeld vloerkleden en meubelstoffen.” Toch kiezen fabrikanten vaak voor de alomtegenwoordige en goedkopere wol uit Nieuw-Zeeland, of voor synthetische materialen. Carolien: “Daar is niet tegenop te concurreren. Het kost nu eenmaal veel arbeid om wol te bewerken: je moet het wassen, sorteren, spinnen. Dat maakt Nederlandse wol relatief duur.” Maar daar wist Christien iets op te vinden.
Robot produceert grote objecten van wol
“Ik dacht: die concurrentiestrijd op prijs ga ik niet winnen”, vertelt ontwerper Christien. “Ik wilde daarom een heel nieuwe toepassing bedenken, waarbij de specifieke kwaliteiten van wol – zacht, sterk, warm, geluiddempend, luchtzuiverend, brandvertragend – benut worden. Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat je met wol, zonder water te gebruiken, machinaal 3D kunt vilten. Er bestond al wel een techniek om een lap van een centimeter dik te vilten, maar een driedimensionaal object maken, zoals een bankstel of een grote verpakking, dat kon nog niet.” Samen met technici van TFT ontwikkelde Christien een robot die 3D kan printen met wol. “Eigenlijk is het 3D-vilten, de robot bouwt laagjes op waardoor je een ‘blok’ krijgt. Hij doet dat met een precisie en snelheid die met de hand onmogelijk is. Op deze manier kun je er allerlei vormen mee maken, zo groot als je wilt. Dat biedt enorm veel nieuwe mogelijkheden.”
Interessant verdienmodel
Carolien is er trots op dat Christien tijdens De Zachte Stad zo’n belangrijke uitvinding deed. “Ik dacht meteen: een traditioneel product in combinatie met een nieuwe techniek, dat zou wel eens een interessant verdienmodel kunnen zijn. Het probleem is alleen dat ondernemers vaak geen tijd of geld hebben om dit verder te ontwikkelen. Het is pionieren, zonder garanties. Ik vind dat wij daar als overheid een verantwoordelijkheid in hebben. Want zonder pionieren kom je niet tot innovatie. Daarom financieren wij samen met andere partijen zoals Stichting Doen en het Dinamo Fonds de doorontwikkeling van de Wobot, zoals Christien de 3D-printer heeft genoemd.”
Wol als circulair symbool
Ook om andere redenen is het voor de gemeente Rotterdam belangrijk om bij te dragen aan de innovatie. “Vanuit de afdeling Circulair hebben we ideeën over de toekomstige industrie van de stad. Voor een circulaire economie is de maakindustrie heel interessant – in M4H zitten dan ook veel maakbedrijven. Een uitvinding als de Wobot kan de circulariteit van de maakindustrie een enorme boost geven. ‘Rotterdams wolschuim’ kan bijvoorbeeld een perfect milieuvriendelijk alternatief worden voor het vervuilende schuimrubber.” Wol helpt Carolien en haar collega’s ook om de circulaire opgave van Rotterdam goed uit te leggen. “’Een circulaire economie’ is natuurlijk best een abstract verhaal. Maar ‘wol verbranden is raar’ snapt iedereen. Het al dan niet hergebruiken van wol staat daarmee symbool voor onze opgave.”
De 3D-bank is tijdens de Dutch Design Week (18 t/m 26 oktober) te zien in het Van Abbemuseum. Daarna reist de bank rond langs verschillende plekken in Rotterdam.
